เศรษฐกิจที่ขับเคลื่อนด้วยนวัตกรรม (Innovation-Driven Economy) คือระบบเศรษฐกิจที่การเจริญเติบโต ความสามารถในการแข่งขัน และความมั่งคั่งในระยะยาว ขึ้นอยู่กับความสามารถในการ สร้างสรรค์ พัฒนา และนำนวัตกรรมมาประยุกต์ใช้ อย่างต่อเนื่องและมีประสิทธิภาพ
ต่างจากเศรษฐกิจแบบดั้งเดิมที่พึ่งพิงปัจจัยการผลิต เช่น ทรัพยากรธรรมชาติ แรงงาน หรือการลงทุนในโครงสร้างพื้นฐานเป็นหลัก เศรษฐกิจที่ขับเคลื่อนด้วยนวัตกรรมจะเน้นการสร้าง “มูลค่าเพิ่ม” ด้วยความรู้ เทคโนโลยี กระบวนการ และโมเดลธุรกิจใหม่ๆ ที่สร้างความแตกต่างและตอบโจทย์ความต้องการของตลาดได้ดีกว่า
หลักการสำคัญ (Key Principles) ของ Innovation-Driven Economy:
การจะสร้างเศรษฐกิจที่ขับเคลื่อนด้วยนวัตกรรมได้นั้น ต้องอาศัยการบูรณาการปัจจัยหลายด้านเข้าด้วยกัน ซึ่งมีหลักการสำคัญดังนี้:
การลงทุนในการวิจัยและพัฒนา (R&D Investment):
- ภาครัฐและเอกชน: ต้องมีการลงทุนอย่างต่อเนื่องในงานวิจัยพื้นฐาน (Basic Research) และงานวิจัยประยุกต์ (Applied Research) ทั้งจากภาครัฐและภาคเอกชน เพื่อสร้างองค์ความรู้ใหม่ๆ ที่เป็นรากฐานของนวัตกรรม
- การเชื่อมโยงงานวิจัยสู่เชิงพาณิชย์: มีกลไกที่ชัดเจนในการถ่ายทอดผลงานวิจัยจากมหาวิทยาลัยและสถาบันวิจัยไปสู่ภาคอุตสาหกรรมเพื่อนำไปพัฒนาต่อยอด
การส่งเสริมการสร้างผู้ประกอบการ (Entrepreneurship Promotion):
- ระบบนิเวศที่เอื้ออำนวย: สร้างสภาพแวดล้อมที่ส่งเสริมให้เกิดสตาร์ทอัพและผู้ประกอบการใหม่ๆ ที่กล้าคิด กล้าทดลอง และกล้านำนวัตกรรมสู่ตลาด
- การเข้าถึงแหล่งทุน: จัดให้มีแหล่งเงินทุนสนับสนุนหลากหลายรูปแบบ ตั้งแต่ Seed Fund, Venture Capital (VC), Corporate Venture Capital (CVC) ไปจนถึงแหล่งเงินทุนจากภาครัฐ
- การบ่มเพาะและพี่เลี้ยง (Incubation & Mentorship): มีศูนย์บ่มเพาะ (Incubators) และโครงการเร่งการเติบโต (Accelerators) ที่ให้คำปรึกษา แนะนำ และเชื่อมโยงสตาร์ทอัพกับเครือข่าย
การพัฒนากำลังคนและทักษะ (Talent Development & Skills):
- การศึกษาที่เน้นนวัตกรรม: ปรับปรุงระบบการศึกษาให้เน้นการคิดวิเคราะห์ การแก้ปัญหา การคิดสร้างสรรค์ และทักษะด้าน STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) รวมถึงทักษะด้านดิจิทัล
- การเรียนรู้ตลอดชีวิต (Lifelong Learning): ส่งเสริมให้บุคลากรทุกระดับมีการเรียนรู้และพัฒนาทักษะใหม่ๆ อย่างต่อเนื่อง เพื่อรองรับการเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีและตลาดแรงงาน
ระบบนิเวศนวัตกรรมที่เชื่อมโยงกัน (Connected Innovation Ecosystem):
- ความร่วมมือแบบไตรภาคี (Triple Helix): ส่งเสริมความร่วมมือระหว่างภาครัฐ ภาคเอกชน และสถาบันการศึกษา เพื่อแลกเปลี่ยนความรู้ ทรัพยากร และทำงานร่วมกัน
- Open Innovation: บริษัทขนาดใหญ่เปิดรับนวัตกรรมจากภายนอก (สตาร์ทอัพ, นักวิจัย) เพื่อแก้ปัญหาหรือสร้างโอกาสใหม่ๆ
- โครงสร้างพื้นฐานดิจิทัล: มีโครงสร้างพื้นฐานด้านเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร (ICT) ที่แข็งแกร่งและทั่วถึง
นโยบายภาครัฐที่เอื้อต่อการสร้างสรรค์ (Supportive Government Policies):
- กฎระเบียบที่ยืดหยุ่น: ปรับปรุงกฎระเบียบที่ไม่เป็นอุปสรรคต่อนวัตกรรมและการทำธุรกิจใหม่ๆ
- มาตรการจูงใจ: ให้มาตรการภาษี สิทธิประโยชน์ หรือการสนับสนุนทางการเงินเพื่อส่งเสริมการลงทุนใน R&D และนวัตกรรม
- การคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญา (IP Protection): มีระบบการคุ้มครองสิทธิบัตร เครื่องหมายการค้า และทรัพย์สินทางปัญญาอื่นๆ ที่มีประสิทธิภาพ เพื่อสร้างแรงจูงใจในการสร้างสรรค์
การให้ความสำคัญกับความยั่งยืนและความรับผิดชอบต่อสังคม:
- นวัตกรรมควรนำไปสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน ทั้งในมิติเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม ไม่ใช่เพียงแค่การเติบโตทางเศรษฐกิจเท่านั้น
ขั้นตอนกระบวนการในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจที่ขับเคลื่อนด้วยนวัตกรรม:
การขับเคลื่อนเศรษฐกิจแบบนี้มักเป็นกระบวนการที่ซับซ้อนและใช้เวลานาน แต่สามารถแบ่งเป็นขั้นตอนหลักๆ ได้ดังนี้:
การวิเคราะห์และกำหนดวิสัยทัศน์ (Analysis & Vision Setting):
- ประเมินสถานะปัจจุบัน: วิเคราะห์จุดแข็ง จุดอ่อน โอกาส และอุปสรรคของระบบนิเวศนวัตกรรมในประเทศหรือภูมิภาค
- กำหนดวิสัยทัศน์และเป้าหมาย: กำหนดทิศทางที่ชัดเจนว่าต้องการให้เศรษฐกิจขับเคลื่อนด้วยนวัตกรรมในรูปแบบใด และมีเป้าหมายเชิงปริมาณและคุณภาพอย่างไร
การสร้างและพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน (Building & Developing Infrastructure):
- โครงสร้างพื้นฐานทางกายภาพ: พัฒนาพื้นที่นวัตกรรม (Innovation Districts), อุทยานวิทยาศาสตร์ (Science Parks), Co-working Space
- โครงสร้างพื้นฐานด้านดิจิทัล: ลงทุนในเครือข่ายอินเทอร์เน็ตความเร็วสูง, 5G, Data Center
- โครงสร้างพื้นฐานด้านบุคลากร: ปรับปรุงหลักสูตรการศึกษา, จัดฝึกอบรม Upskill/Reskill, ดึงดูดและรักษา Talent
การออกแบบและบังคับใช้นโยบาย (Policy Design & Implementation):
- นโยบายส่งเสริม R&D: กำหนดสิทธิประโยชน์ทางภาษีสำหรับการลงทุนใน R&D, จัดสรรงบประมาณภาครัฐสำหรับงานวิจัย
- นโยบายส่งเสริม Startup & SME: ลดขั้นตอนการจดทะเบียนธุรกิจ, สนับสนุนการเข้าถึงแหล่งเงินทุน
- นโยบายคุ้มครอง IP: ปรับปรุงกฎหมายและกลไกการบังคับใช้
- นโยบายกระตุ้น Demand: ภาครัฐเป็นผู้ซื้อนวัตกรรม (Government Procurement of Innovation) เพื่อสร้างตลาดเริ่มต้น
การสร้างกลไกและกิจกรรมส่งเสริมนวัตกรรม (Establishing Mechanisms & Innovation Promotion Activities):
- ตั้งหน่วยงานเฉพาะ: เช่น สำนักงานนวัตกรรมแห่งชาติ (NIA), หน่วยบริหารและจัดการทุนด้านการเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันของประเทศ (บพค.) เพื่อเป็นกลไกขับเคลื่อนหลัก
- จัดตั้งกองทุน: กองทุนเพื่อผู้ประกอบการนวัตกรรม, กองทุน VC ของรัฐ
- จัดกิจกรรมเชื่อมโยง: การแข่งขัน Startup, Hackathon, งานแสดงเทคโนโลยี, การจับคู่ธุรกิจ (Business Matching)
- สร้างเครือข่ายและแพลตฟอร์ม: แพลตฟอร์ม Open Innovation, เครือข่ายผู้เชี่ยวชาญ/ที่ปรึกษา
การวัดผลและปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง (Monitoring, Evaluation & Continuous Improvement):
- กำหนดตัวชี้วัด: ติดตามผลลัพธ์ของการลงทุนและนโยบาย เช่น จำนวนสิทธิบัตร, จำนวนสตาร์ทอัพที่ก่อตั้ง, มูลค่าการลงทุน VC, การเติบโตของอุตสาหกรรมใหม่
- ประเมินผล: วิเคราะห์ว่ามาตรการที่ดำเนินการได้ผลตามเป้าหมายหรือไม่ อะไรคืออุปสรรค
- ปรับปรุงนโยบาย/กลไก: ใช้ข้อมูลและผลการประเมินเพื่อปรับปรุงและพัฒนานโยบายและกลไกต่างๆ ให้มีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น
การขับเคลื่อนเศรษฐกิจที่ขับเคลื่อนด้วยนวัตกรรมนั้นไม่ใช่แค่การมีเทคโนโลยีใหม่ๆ แต่เป็นการสร้างระบบนิเวศที่เอื้อให้เกิดการคิดค้น สร้างสรรค์ และนำสิ่งใหม่ๆ มาใช้ประโยชน์เชิงเศรษฐกิจและสังคมได้อย่างยั่งยืน ซึ่งต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกภาคส่วนของประเทศ
